#NOAMBITON
Uitdagingen aangaan, je passie najagen, alles uit jezelf halen, tomeloze ambitie en #lifegoals: inspirerende taal of een doodvermoeiende levensinstelling? Mag je nog een mens zonder aspiraties zijn?
tekst Margot C. Pol
FOTOGRAFIE MARGARET DUROW, TRUNK ARCHIVE
Pas gelezen op Instagram: Whenyou knowyou’re destinedfor great?iess,your potential hauntsyou. It keepsyou up at night. Tou won’t feel complete untilyou succeed. Klink: aantrekkelijk, toch? Je zou er bijna een passie voor ontwikkelen, mocht je er nog geen bezitten. Want een brandende ambitie en bijpassende #goals lijken tegenwoordig wel het hoogste datje kunt bereiken. Iemand zonder passie vinden we WAT NO II maar saaitjes. Maar ,, -VVr .j ondernemers die t^ttttd t zich afbuffelen voor hun eigen bedrijf, ‘» 1 – ^ ^ ^ 1 schrijvers die Ja/ï. r> L nachtenlang
doorhalen om hun roman af te krijgen, Lady Gaga die op de massagetafel van de fysiotherapeut ligt te huilen van de pijn door een gekmakend werkschema terwijl de visagist haar tegelijkertijd opmaakt voor alweer een volgende show – dat vinden we mooi. Afzien. Ploeteren. Opoffering. Natuurlijk wel allemaal vrijwillig en voor dat ene hogere doel: alles uit jezelf halen dat erin zit. Lean in, spoorde de Amerikaanse topvrouw bij Facebook Sheryl Sandberg andere ambitieuze vrouwen al aan in haar succesvolle, gelijknamige bock: ga wel voor die topfunctie, netwerkjezelf dwars door het glazen plafond, doe het gewoon. Al ben je de enige die in jezelf gelooft, geef niet op, nooit. Immers: ‘A man’s worth is no greater than Ms ambitions’, ook al zo’n Instaklassieker. Maar wat nou als je géén heilig vuur in je binnenste voelt branden, maar liever net hard genoeg werkt om je baas tevreden te houden (en, echt gehoord, soms gewoon een hele Netfüxserie achter je bureau wegtikt)? Ben je een loser als je carrièretechnisch niet alles eruit haalt wat erin zit? Of houden wc elkaar in een ambitiewurggreep? ‘Tk vind het leuk, hoor, mijn baan, maar ik wil echt niet elke avond m’n laptop weer openklappen.’ Dionne (30) is communicatiemedewerker bij een overheidsinstelling. Na een jaar journalistiek, een bachelor Nederlands en wisselende banen als verkoopbinnendienstmedewerker en freelance redacteur werkt ze nu drie dagen per week in loondienst. ‘Ik heb heel veel
gedaan, maar het was allemaal niet echt indrukwekkend. Als ik dat vergelijk met mijn zusje, die ook havo heeft maar precies wist wat ze wiide bereiken
en nu m gesprek is voor haar droombaan — dat is een enorm contrast. Ik heb nog nooit ergens mijn best voor gedaan.’ Toch zou ze zichzelf niet snel ambitieloos noemen. ‘Voor mij is werk een manier om geld te verdienen dat ik daarna uitgeef in mijn échte leven, maar ambitieloos, dat klinkt ook weer zo naar, hè?’
UITZONDERLIJK VERGELIJKINGSMATERIAAL
Het is zo: bijna niemand durft toe te geven weinig ambitie te voelen. Maar waar komt dat taboe eigenlijk vandaan? Nienke Wijnants was jarenlang loopbaanadviseur en schreef de bestseller Het dertigersdilemma. Ze heeft wel een idee. ‘Het beeld dat ambitie de norm is, wordt ons overal voorgespiegeld. Zelfs in reclame voor iets banaals als afwasmiddel, zie je een knappe carrièreman en -vrouw, met aanbiddelijke kindjes in een prachtig huis. Niet alleen onze banen zijn veeleisend, vooral nu de crisis langzaam weer verdwijnt, maar ook de samenleving zelf. Alles wat we doen, van je huis Scandinavisch minimalistisch maar toch knus inrichten tot zelf biologische babyvoeding maken, is in feite enorm ambitieus.’ En zelfs als iemand zich afzet tegen die verplichte ambitie, bijvoorbeeld door in een busje de wereld rond te reizen, is dat busje zó perfect gestyled dat de beelden honderdduizenden volgers opleveren. Toch is ambitie als motivatie niet alleen ncgaticfj wil Nienke benadrukken. Toen we nog zes dagen per week in de fabriek moesten werken om het hoofd boven water ?
WAT NOU ALS JE GEEN HEILIG VUUR IN JE BINNENSTE VOELT BRANDEN?
PASSIE WERD EEN DOEL OP ZICH, IN PLAATS VAN EEN BIJPRODUCT VAN INTERESSE
te houden, was arbeid een noodzakelijk kwaad. In de jaren vijftig mochten veel vrouwen niet werken, ook niet alles. En weer laler buffelden we vooral voor het grote geld, dc duurste lcascbak en het meeste aanzien — ook niet iets waar je per se gelukkig van wordt. Wat dat betreft is zelfontplooiing en plezier in je werk een beter uitgangspunt. ‘Alleen: wc hebben onszelf onmiddellijk in een nieuw keurslijf gemanoeuvreerd: je werk moét je passie zijn. We hadden beter kunnen blijven steken bij: jc werk kan jc passie zijn.’ En voor je het weet like jij ‘m dus ook, die inspirerende quote: Agoal is a dream with a deadlim.’ Terwijl je zelf een tosti eet en eigenlijk een verslag af zou moeten maken, maar in plaats daarvan door timelines scrollt van mensen die wél extreem succesvol zijn. Het is precies wat arbeidspsycholoog Tosca Gort bedoelt als ze onze ‘cultuur van exceptionalisme’ beschrijft: we worden de hele dag beïnvloed door mensen die supervette dingen doen. De beste reisblogger met een fantastisch leven. De vrouw die al op haai- 25ste manager bij Google is en ook nog eens waanzinnig knap. Met andere woorden: de uitzonderingen. ‘Vroeger vergeleekje jezelf met de rest van de mensen in je dorp,’ vertelt Gort. ‘Grote kans dat jij dan ergens de beste in bleek, al was het maar in brood bakken. Maar door de moderne technologie worden we elke dag geconfronteerd
met onhaalbare doelen: het slimste meisje, het meest succesvolste model – en van al dat vergelijken word je als gewone sterveling doodongelukkig.’ Bovendien moeten we er zelf wat van maken. MiHenials zijn niet voor
mets opgevoed met het idee dat ze uniek en talentvol zijn – ja, allemaal. En dus voelen ze de druk. Om óók dat heilig vuur te voelen branden, desnoods
voor het vergelijken van boekhoudprogramma’s op je eigen, matig gelezen blog. Passie is een doel op zich geworden, in plaats van een bijproduct van interesse, schreefjeroen van Baar al in zijn boek De prestatiegeiieratie. En wie daar niet in meegaat, lam rekenen op behoorlijk wat kritiek. ‘Werk jij niet? Daar word je toch dom van?’ De reactie van Nathalie (38) is dan meestal om te vragen wat voor razend interessante baan de vraagsteller zélf eigenlijk heeft. ‘O, dus je zit de hele dag in een kantoortuin?’ Ze heeft altijd al geweten dat ze wilde stoppen met werken als er kinderen zouden komen, en toen het financieel mogelijk bleek (het bedrijf van haar man loopt goed), besloot ze ervoor te gaan: het fulltime moederschap. Dat iedereen daar een mening over heeft, daar is ze inmiddels aan gewend. Maar als iemand zegt: wat zonde van je hbo-opleiding, nu kun je je niet ontplooien, blijft dat vreemd. ‘Hoezo, ik had hiervoor veertien jaar een kantoorbaan, ik heb een team van twaalf man geleid, ik was wel een beetje uitontplooid. Ik heb ook nooit gedacht dat ik nu mijn talent zou verspillen, want ik regel thuis echt alles: van niet-werkend internet verhelpen tot nieuw wc-papier en van oudercommissies tot kerststukjes maken. Hartstikke leuk ook: mag ik weer lekker vingerverven en kleien.’ Dat ze nu financieel afhankelijk is van haar man, weegt niet op tegen het missen van de jeugd van haar zoontjes. ‘Als ik iets doe, wil ik het goed doen, en het moederschap vind ik gewoon niet iets datje er zomaar bij doet. Je kinderen van acht tot zeven naar de crèche brengen en ze eigenlijk alleen in het weekend opvoeden – dat zou ik mijn hond niet eens aandoen. Maar goed, dat is mijn mening. Tuiirlijk denk ik na een dag legoblokjes uit de stofzuigerzak
peuteren soms: wat heb ik vandaag nou gedaan? Maar die dagen had ik op kantoor ook. Voor de boodschappen trek ik tegenwoordig gezellig een uur uit, als het mooi weer is — hoppa, zet ik het badje in de tuin. Misschien doe ik dan niets nuttigs, maar als je je daarbij neerlegt, is het toch ook lekker?’ GENIETEN VAN KLEIN Dapper, vindt auteur en loopbaanadviseur Nienke Wijnants. Want of je nu stopt met werken, niet voor een master of promotie gaat of erkent datje gelukkiger wordt van
een minder prestigieuze baan hi de horeca, om jc niet nice te laten slepen in het heersende ideaalbeeld, moetje behoorlijk stevig in je schoenen staan. Zeker omdat de norm vaak zo subtiel is: we denken dat een bepaalde ambitie uit onszelf komt, maai- hoe weetje zeker dat de waarden van je omgeving niet onbewust meespelen? Welke verwachtingen krijg je mee, als je uit een advocatenfamilie komt? En als je beste vriendin ’s avonds debatten organiseert in de Balie in Amsterdam, durf jij dan toe te geven datje opnieuw aan Gossip GW bent begonnen? Wijnants herinnert zich een jonge vrouw die zichzelf omschreef als probleemgeval, uitsluitend omdat ze niet wist wat haar passie was. Al jaren wachtte ze op de grote openbaring en vergeleek ze zichzelf ondertussen met collega’s die wél die drive voelden. Wijnants: ‘Haar plaatje van ambitie was zó gevormd door wat anderen voelden, dat ze er zelf niet meer uitkwam.
Maar wie zegt datje werkje passie moet zijn? Als het je lukt om een eerlijke, authentieke keuze te maken die echt uit jezelf voortkomt, is elke uitkomst juist.’ En de managers dan, die bij het jaarlijkse ontwikkelingsgesprek vragen waar je over
vijfjaar wil zyn? Daar moeten we onmiddellijk mee ophouden, zegt Wijnants bijna kwaad. ‘Hoe kun je zo dom zijn om te denken dat
alles altijd om doorgroeien gaat?’ Arbeidspsycholoog Tosca Gort: ‘In veel bedrijven is een stabiele factor juist heel fijn, zolang je je werk maar goed blijft doen. Dat kun jc gewoon zeggen, hoor: mijn ambitie is om deze functie heel goed te blijven vervullen. Moetje alleen wel zorgen datje op een plek terechtkomt waar dat kan, en niet in een traineeship, ofzo.’ ‘Als je me op mijn zestiende had verteld
dat ik bijna tien jaar later nog steeds bij Albert Heijn zou werken, dan had ik je echt niet geloofd; wat een horrorscenario. Maar eigenlijk bevalt het prima.’
Niet dat Saskia (25) het niet geprobeerd heeft, studeren en carrière maken, maar elke keer als ze een studie bijna afhad, vond ze haar bijbaan als caissière toch leuker. ‘Het werk is niet altijd bijzonder boeiend, maar het team is zo gezellig en vertrouwd; als ik ’s ochtends wakker word, zie ik er nooit tegenop om te gaan en ’s avonds laat ik alles net zo makkelijk weer achter me. Het voelt gewoon niet echt als werk. “Ik snap niet dat jij daar blijft hangen,” zegt een vriendin die er vroeger ook heeft gewerkt soms. Ik voel me prima op m’n plek, antwoord ik dan, ik ben happy met mijn huis, mijn vriend, mijn hond. Ambitie, hogerop komen; heL interesseert me gewoon minder dan mijn vrienden.’ Toen ze laatst gevraagd werd om teamleider te worden, heeft Saskia dat dan ook niet gedaan. ‘Ook al doe ik in feite wel dat werk: als ik officieel teamleider zou zijn, moet ik ook op zondag werken en kan ik mijn eigen uren niet meer bepalen. Dus nee.’ Met nadenken waar ze over vijftien
\ jaar wil staan, is ze opgehouden. ‘Ik heb \ gewoon geen idee. Maar stel dat je je \ hele leven hard hebt gewerkt, alle \ doelen hebt bereikt die je wilde, en dan ga je met pensioen en is er niks meer van over. Weg, voorbij. Ben je dan niet vergeten te genieten van de kleine dingen? Nee, ik geloof niet datje een loser bent als jc niet alles uitje carrière haalt.’ ¦
DOOR MODERNE TECHNOLOGIE WORDEN WE ELKE DAG GECONFRONTEERD MET ONHAALBARE DOELEN
