Onder de douche, in de supermarkt of op een andere willekeurige plek lijkt het opeens vanzelf te komen: de oplossing voor je probleem op werk. Maar dit is geen toeval. Er zijn een hoop manieren om dit soort ideeënstromen zelf op te wekken.
De briljante ideeën die door je hoofd flitsen onder de douche komen niet uit de lucht vallen, ook al voelt het wel zo. Dat weet creativiteitsexpert Rachel Janssen van de Rijmfabriek, die al meer dan tien jaar training geeft aan professionals die op meer en betere ideeën willen komen.
“Als je met een probleem zit dat je niet hebt kunnen oplossen, blijft het in je achterhoofd draaien. Als we in een nieuwe context komen – stel je staat opeens op het voetbalveld – dan krijg je nieuwe informatie die je brein kan verbinden aan je vraag. En opeens denk je dan: hé, nu weet ik het!”
Laat je oude routes los onder de douche
Mensen hebben ook vaak nieuwe ideeën onder de douche. Niet gek, want de douche is vaak een rustige plek met weinig nieuwe prikkels. Op zo’n moment kun je je focus op je “oude denkroutes” loslaten. Hierdoor kunnen de prikkels en informatie die je gedurende de dag hebt opgedaan op nieuwe manieren gerangschikt worden en kom je plotseling tot een inval, zegt Janssen.
Zo’n rustmoment onder de douche noemt neuropsycholoog Erik Scherder “witte vlekken”. Die hebben veel mensen nodig, zodat het brein vanzelf connecties maakt zonder dat we het doorhebben.
Nieuwe ideeën krijg je ook op vakantie
We moeten wel eerst zelf het voorwerk doen, zegt arbeidspsycholoog Tosca Gort. “Veel mensen verwachten dat ze op nieuwe ideeën zullen komen door op reis te gaan. Dat klinkt als lekker veel downtime. Maar als je niet ook boeken gaat lezen of informatie gaat verzamelen, is het risico groot dat je op weinig ideeën komt”, zegt Gort.
“Veel mensen verwachten dat ze op nieuwe ideeën zullen komen door op reis te gaan.”
Tosca Gort, arbeidspsycholoog
Janssen denkt daar anders over. “Voorwerk kan mensen helpen, maar alleen al het op reis gaan is zo’n grote doorbreking van je standaardpatronen en geeft al zo veel nieuwe input en prikkels voor je brein, dat het al gauw op nieuwe ideeën komt.” Volgens haar verschilt het per persoon hoeveel prikkels je nodig hebt.
Praat met een architect
Om creatiever te worden, zijn er een aantal dingen die je kunt doen die geen wereldreis of douchepauze vereisen. Gort pleit ervoor om jezelf uit te dagen; verzamel prikkels en informatie in een context die wat ongemakkelijk is, en sta open voor experimenten.
“Die mindset moet je hebben. Wat dat concreet betekent? Je kunt collega’s benaderen die je normaal gezien ontwijkt. Stel: je werkt als bouwvakker. Praat een keer mee met de architecten over de bouwplannen. Op die manier krijg je nieuwe informatie die tot nieuwe ideeën kan leiden.”
Het uitdagen gaat gepaard met de tweede tip: werk aan je zelfverzekerdheid. “Dat is eigenlijk het belangrijkst. Anders dood je je eigen ideeën”, zegt Gort. “En hoe zelfverzekerder je bent, hoe meer je durft te experimenteren.” Op de korte termijn lijkt afwisselen tussen prikkels en rust de rode draad te zijn bij het creatiever worden.
Hoe ziet de wereld er over twintig jaar uit?
Wil je oude denkpatronen doorbreken, dan moet je je denken letterlijk omleiden, zegt Janssen. Een manier om dat te doen, is wat Janssen “fanatiek toekomstdromen” noemt. “Stel: hoe ziet de wereld er over twintig jaar uit, en hoe doen we dingen dan? Ga helemaal los in je hoofd, er hoeft niks van te kloppen.”
“Dit kun je overal doen. Zelfs op de wc.”
Rachel Janssen, creativiteitsexpert
Als je daarna weer nadenkt over de vraag die je wilt beantwoorden, bewandelt je brein volgens Janssen onbewust nieuwe paden, waardoor je op nieuwe ideeën komt. “Dit kun je overal doen. Zelfs op de wc.”
Daarnaast worden mensen creatiever als ze dopamine aanmaken, zegt Janssen. “Dat gebeurt onder meer als je beweegt of moet lachen.” Een rondje lopen, een dansmarathon of vijf minuten grappige YouTube-clipjes kijken voordat je ideeën moet verzinnen, kan al snel resultaat geven.
Niet voor iedereen, maar wel bijna
Is creativiteit een doel op zich? Nee, zegt arbeidspsycholoog Gort: “Mensen die tevreden zijn, hebben het niet nodig. Creativiteit is een extreem fijn ding als je meer uit het leven wil halen. Als je verandering wilt creëren, dan is het echt krachtig.”
Als je een uitvoerende baan hebt, bijvoorbeeld achter de kassa of in een fabriek, is het minder van belang, zegt Gort. “Maar dan hebben we het over een minderheid van de banen. Ik zou zeggen dat in 90 procent van de banen in Nederland creativiteit handig is om je werk leuker en beter te doen.”
