Volkskrant – Overwerk

Vanaf een bepaald functieniveau hoort overwerk er gewoon bij, zegt arbeidseconoom Bas van der Klaauw van de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘Werktijden worden steeds flexibeler, daardoor is de scheidslijn tussen werk en privé lang niet altijd scherp. Steeds meer bedrijven staan toe dat werknemers thuis werken. Wie wel eens een vakantie onder werktijd boekt, vindt het ook logisch om langer te blijven en zijn werk af te maken.’

De vermenging van werk en privé is ook volgens TNO-onderzoekster Wendela Hooftman vaak een belangrijke reden dat werknemers soms een uurtje langer doorwerken. ‘Overwerk wordt lang niet altijd opgelegd door een werkgever. De mensen doen dat vaak uit eigen beweging.’ De onderzoekers hebben niet onderzocht in hoeverre werknemers hun privémail beantwoorden in de baas z’n tijd of tijd verlummelen door een praatje te maken met collega’s bij de koffieautomaat.

Overwerk kost werkgevers ook geld

Dat veel werknemers zeggen over te werken past helemaal in de Nederlandse cultuur van deeltijdwerk, zegt arbeidspsychologe Tosca Gort. ‘Vroeger werkte men zes dagen, ook op zaterdag. Nu is dat al jaren maximaal vijf dagen, en vaak werken we nog minder. Veel managers werken veertig uur terwijl ze ooit op een contract van 36 uur zijn binnengekomen. Is dat dan overwerk? Ze worden goed betaald en kiezen er vaak ook zelf voor. Als je aan de Zuidas in Amsterdam gaat werken, weet je dat er veel van je wordt verwacht.’

Overigens kost het overwerk werkgevers ook geld. Doordat werknemers soms ziek worden van te veel werkstress en werkdruk zijn werkgevers jaarlijks 1,8 miljard euro kwijt aan ziekteverzuim veroorzaakt door werk, blijkt uit ander onderzoek van TNO.

Werkgevers doen er volgens arbeidspsychologe Gort dan ook goed aan af en toe te onderzoeken hoe werknemers de werkdruk ervaren. Volgens de FNV ervaart 40 procent van de werknemers een hoge werkdruk. ‘Dat is best veel, al betekent dit niet altijd dat er hard gewerkt moet worden. Soms moet iemand om negen uur op kantoor zijn terwijl hij liever om tien uur zou beginnen. Als dat stress oplevert kan een werkgever daar in veel gevallen makkelijk iets aan doen.’

Flexibiliteit van twee kanten

De FNV stelt dat de werkloosheid gehalveerd zou kunnen worden als iedereen zich aan zijn contracturen zou houden. Er zijn een half miljoen werklozen en al het overwerk is goed voor 292.200 nieuwe voltijdbanen, heeft de vakbond berekend. ‘Een leuke luchtspiegeling op een warme zomerdag’, reageert de woordvoerder van werkgeversclub VNO-NCW. ‘Het merendeel van het overwerk gebeurt vrijwillig, soms gewoon omdat iemand z’n werk leuk vindt. Overwerk moet natuurlijk niet structureel worden, maar een moderne economie heeft van twee kanten flexibiliteit nodig. Omdat een werknemer in werktijd even naar huis wil, of omdat op het werk een project af moet. Dat gaat vaak in goed overleg.’

Ook TNO-onderzoekster Hooftman plaatst vraagtekens bij de conclusie van de vakbond. ‘Bedrijven in de non-profit sector hebben doorgaans geen geld om extra personeel aan te nemen. En een werkgever huurt natuurlijk niet meteen extra personeel in als iemand een uur overwerkt.’ Dat overwerk niet zo makkelijk te vertalen is in mogelijke banen voor werklozen komt ook door een mismatch: overwerk wordt vooral door hoogopgeleiden gedaan, maar veel werklozen zijn laag opgeleid en kunnen dat werk niet overnemen.

Anders dan hoog opgeleiden krijgen laag opgeleiden hun overuren vaak wel uitbetaald. Ze werken wel beduidend minder over: 29 procent. Dat stelt bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs in staat hun basissalaris van 1.700 euro netto per maand op te plussen tot 2.300 euro. De chauffeur heeft daarvoor dan wel 55 uur per week gewerkt.